Նոր օրենքներ. Ինչպե՞ս կփոխվի տիեզերագնացությունը Crew Dragon-ի մեկնարկից հետո
Չարժե վերջնական եզրակացություններ անել մինչև մայիսի 30-ին մեկնարկած Crew Dragon նավի վայրէջք կատարելը: Նախ անհրաժեշտ է սպասել Դեմո-2 առաքելության հաջող ավարտին: Բայց արդեն հիմա կարելի է խոսել այն փոփոխությունների մասին, որոնց համաշխարհային տիեզերագնացությունում կհանգեցնի մասնավոր տիեզերանավի մեկնարկը: Սա չի վերաբերում միայն տիեզերական ծրագիր չունեցող երկրներին, ինչպես նաև Չինաստանին և Հնդկաստանին, որոնք ընտրել են «սեփական ուղին» համաշխարհային տիեզերագնացությունում: Մնացած բոլորի համար փոփոխություններն անխուսափելի են:
ԱՄՆ — ՆԱՍԱ
NASA-ի վարչական և այլ ոչ արտադրական ծախսերը վաղուց գերազանցել են 50% -ը, իսկ որոշ նախագծերի համար դրանք մոտենում են ընդհանուրի երեք քառորդին (բյուջեի 72% -ը գերհզոր SLS հրթիռային ծրագրի դեպքում):
Նման մասշտաբի հասնող պրոյետների բացերը հնարավոր չէ փակել նույնիսկ ԱՄՆ-ի ֆինանսական հնարավորություններով և դրա համար ընտրվել է նոր ռազմավարություն, որի շրջանակներում ոչ թե պատվիրվում ու ձեռք է բերվում առանձն հրթիռներ ու նավեր, այլ՝ «ծառայություններն» ամբողջությամբ: Օրինակ մասնավոր տիեզերանավերի զարգացման «Commercial Crew Program» ծրագրի շրջանակներում SpaceX-ն ու Boeing-ը իրականացնում են հենց տիեզերագնացներին Միջազգային տիեզերակայան հասցնելու ծառայությունը:
NASA-ն գնում է նշված ծառայությունները, վերահսկում ու վավերացնում է, թե ինչպես են դրանք իրականացվելու: Հրթիռ, տիեզերանավի կառավարում, արտակարգ իրավիճակների փրկարար համակարգ, տիեզերագնացերի համար նախատեսված հանդերձանք. այդ ամենը անցնում է NASA-ի ստուգումների և թեստերի համակարգը: NASA- ի համար նման համակարգի առավելությունն այն է, որ այն ստանձնում է վարչական և վերահսկողական գործառույթը ՝ թողնելով զարգացման, արտադրության, լոգիստիկայի և տեխնիկական լուծումների հարցերը «գործընկերոջը» :
Միևնույն ժամանակ, NASA- ն հնարավորություն ունի թույլատրել կամ արգելել որոշ բաներ` հիմնվելով պատրաստի նմուշների վրա: Օրինակ, մինչ այժմ, NASA-ի խնդրանքով, Crew Dragon բազմակի օգտագործման համար հավաստագրված տիեզերանավերը կօգտագործվեն միայն մեկ անգամ, իսկ վայրէջքն իրականացվելու է միայն օդապարիկով՝ առանց փափուկ վայրէջքի համար նախատեսված շարժիչները միացնելու:
Նավի հաջող մեկնարկն անկասկած NASA-ին նշանակալի հաղթաթղթեր տվեց: Ռուսաստանից ԱՄՆ-ի անկախությունը վերականգնվել է տիեզերագնացներին տիեզերք տեղափոխելու հարցերում, թեկուզ և (մի քանի տարի ուշ, քան ի սկզբանե խոստացվել էր (Իլոն Մասկի երկրպագուները նախընտրում են չհիշել): Բացի այդ, NASA-ն ցույց տվեց, որ «ծառայությունների» գնումը ճիշտ էր: Հաջորդ երկու տարվա ընթացքում NASA- ն կավարտի Boeing-ի նավի տարբերակի (CST-100 Starliner տիեզերանավ, Atlas-5 հրթիռ) սերտիֆիկացումը և կգրանցի Commercial Crew Program-ը` որպես իր նվաճումը:
ԱՄՆ — SpaceX
Իլոն Մասկի համար Crew Dragon-ի մեկնարկը մի տեսակ «փորձություն» էր տիեզերք կառավարվող առաքելություններ ուղարկելու հնարավորություն ստանալու համար: Օրինակ, հիմա կարող եք օգտվել երկար ժամանակ առաջ հայտարարված տիեզերական տուրիզմից: 2020 թվականի փետրվարին Իլոնա Մասկ ընկերությունը գործընկերության մեջ է մտել ամերիկյան տիեզերական տուրիստական օպերատոր Space Adventures-ի հետ` մինչև 2022 թվականը 100 միլիոն դոլար արժողությամբ տուրիստական թռիչք իրականացնելու համար:
Սպասվում է, որ Crew Dragon-ը, իր մեջ գտնվող չորս աստղաճանապարհորդների հետ, առանց ՄՏԿ «մտնելու», կճանապարհորդի տիեզերքում մոտ հինգ օր: Թռիչքի ընթացքում նավը կկատարի մեկ կամ երկու շրջադարձ երկրագնդի շուրջ ՝ գտնվելով երկրի մակերևույթից մոտ 800 կմ բարձրության վրա, ինչը երկու անգամ ավելի բարձր է, քան ՄՏԿ-ի ուղեծիրը: Վերադարձող զբոսաշրջիկները կլինեն մարդկության պատմության մեջ առաջին տիեզերային ճանապարհորդները, որոնք մինչ այժմ գտնվել են երկրի մակերևույթից դուրս:
Հարկ է նշել, որ այս մեկնարկը, չնայած այն իրականացվել էր ՆԱՍԱ-ի միջոցներով և վերահսկողության ներքո, առաջինն էր տիեզերքի հետախուզման պատմության մեջ, որն իրականացրել է առևտրային ընկերությունը՝ օգտագործելով իր հրթիռներն ու տիեզերանավերը: Թե՛ Boeing- ը, թե «McDonnell Douglas- ը, իհարկե, մասնավոր ընկերություններ են, բայց նրանց գործը եղել է ամերիկյան տիեզերական ծրագրի համար առանձին առաջադրանքներ իրականացնելը: Մինչդեռ SpaceX- ն ապահովում է ամբողջական ցիկլը ՝ մեկնարկից մինչև վայրէջք:
ԱՄՆ — Boeing
Boeing-ը պարտվեց Commercial Crew Program-ում, որում համարվում էր անվիճելի առաջատար: Աշխարհի խոշորագույն ավիատիեզերական ընկերությունը չկարողացավ հասնել SpaceX-ին: Հաջողությամբ ավարտված տիեզերական նախագծերից, Boeing- ը կարող է պարծենալ միայն կառավարվող տիեզերանավով, որը նախատեսված է հատուկ լուսնային առաքելությունների համար: Ավելին, NASA- ի զեկույցները ցույց են տալիս, որ SLS գերհզոր հրթիռն ունի բազմաթիվ տեխնոլոգիական խնդիրներ: Եթե դրանք մոտ ապագայում չլուծվեն, ապա ՆԱՍԱ-ի լուսնային ծրագրին լուրջ վերանայում է սպասվում, իսկ Boeing-ի համար դա, ամենայն հավանականությամբ, կնշանակի ավարտ:
Ի՞նչ է անելու ընկերությունն այժմ CST-100 Starliner տիեզերանավի հետ: Դանդաղորեն կվերացնի թերություննե՞րը, բայց պարզ է, որ մրցավազքում արդեն պարտվել են, շտապելու տեղ էլ չկա: ՆԱՍԱ-ի ղեկավար Ջիմ Բրայդենշտեյնը հայտնել է, որ նավի փորձարկումները նշանակվել են 2020-ի վերջին: Եթե դրանք հաջողությամբ ավարտվեն, ՆԱՍԱ-ն, հավանաբար, գոնե կգնի Բոինգի «ծառայությունները»՝ ռոտացիայի համար: Բայց պահը բաց է թողնված, և մինչ այն պահը, երբ հնարավոր է օգտագործել Starliner- ը, Մասկը շատ առաջ կանցնի:
Ռուսաստան — Ռոսկոսմոս
Փաստ է, որ վերջին ինը տարվա ընթացքում իրավիճակը շատ ավելի լավ էր ռուսների համար: Ամերիկացի տիեզերագնացներին «Սոյուզներով» տեղափոխելու մենաշնորհը որպես բանակցությունների շահաթուղթ օգտագործելը և լուրջ փողեր ստանալը չափազանց շահավետ էր: Միևնույն ժամանակ, բոլորը հասկանում էին, որ այս իրավիճակը հավերժ չի տևելու և Միացյալ Նահանգները ձգտում են վերականգնել ստատուս-քվոն:
Վերջին մեկնարկների ժամանակ մեկ տեղի համար գինը հասել էր 95 միլիոն դոլարի, մեկ տարվա ընթացքում ռուսական կողմը չորսից-հինգ ամերիկացի տիեզերագնաց էր տեղափոխում: Ավելի քան չորս հարյուր միլիոն դոլարը շատ լուրջ գումար էր առկա պայմաններում:
Ռուսական կողմի համար այս ամենը շատ տհաճ է, ցավոտ, բայց ոչ ճակատագրական: Ռոսկոսմոսը ստիպված կլինի շատ աշխատել՝ բյուջեում ձևավորված բացերը փակելու համար: Իրական հնարավորություններից մեկը տիեզերական տուրիզմն է: Հաշվի առնելով իրենց երազանքները իրականություն դարձնելու ցանկացողների դիմումները, Ռոսկոսմոսը որոշել է արտադրել ևս երկու «Սոյուզ» նավ:
Տիեզերական զբոսաշրջիկները, իհարկե, թույլ չեն տա ամբողջությամբ փակել ամերիկացիների հեռանալուց հետո ձևավորված ֆինանսական բացը, բայց նրանք կարող են այն հարթել: Ռոսկոսմոսը արդեն հայտարարել է այս տարի երկու նոր հրթիռների պլանավորված փորձարկումների մասին:
Թերևս Ռոսկոսմոսը կկարողանա Սոյուզում տեղեր փոխանակել ամերիկացիների հետ: Նման բան պրակտիկայում եղել է, երբ «Սոյուզները» և «Շատլները» միաժամանակ էին թռնում ՄՏԿ: Թե ինչպես դա հիմա տեղի կունենան, դեռ պարզ չէ: Ամենայն հավանականությամբ, բանակցությունները կսկսվեն մոտ ապագայում:
